Mikrobiota i jej wpływ na odporność

Mikrobiota przewodu pokarmowego ma ogromny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego dziecka, dlatego chce zwrócić uwagę na czynniki ją zaburzające, jak antybiotyki czy zanieczyszczenia powietrza oraz wyjaśnić, jak można wesprzeć prawidłowy rozwój mikrobioty.

✅ Mikrobiota przewodu pokarmowego to mikroorganizmy (przede wszystkim bakterie) zasiedlające organizm człowieka, w tym głównie, ale nie wyłącznie, przewód pokarmowy, stanowiące integralną część organizmu. Około 70-80% komórek układu odpornościowego znajduje się w jelitach. Mikrobiota kształtuje się od pierwszych chwil życia dziecka, a kluczowe procesy zachodzą w okresie 1000 pierwszych dni życia.

Mikrobiota jelitowa jest niezwykle istotna:

• w procesach trawienia,
• w procesach wchłaniania,
• metabolizmie,
• w kształtowaniu układu odpornościowego człowieka.

Najsilniej  negatywnie na mikrobiotę jelitową wpływają:

• antybiotyki,
• inhibitory pompy protonowej, 
• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• silny stres,
• alkohol,
• zanieczyszczenie środowiska i żywności.

✅ Czynnikami, które negatywnie wpływają na ilość i jakość bakterii zasiedlających jelita człowieka, jest m.in. poród drogą cesarskiego cięcia, antybiotykoterapia mamy w ciąży lub dziecka na wczesnym etapie życia, zanieczyszczenia powietrza (np. te pochodzące z dymu papierosowego). Czynniki te zaburzają skład mikrobioty a to może zwiększać ryzyko wystąpienia w pewnych chorób w przyszłości m.in. otyłości, cukrzycy czy alergii pokarmowej. Najczęściej występującą jest ta na białka mleka krowiego – dotyka ona aż 2-3% niemowląt.

✅ Obecnie uważa się, że stosunek ich liczby do liczby komórek człowieka wynosi 1:1 (dokładniej 1,3:1), a nie 10:1, jak sądzono wcześniej.

Dysbiozę, czyli zaburzenia liczebności i składu mikrobioty, stwierdza się m.in. w takich schorzeniach, jak:

• choroba Leśniowskiego i Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• zespół jelita drażliwego,
• alergia,
• atopia,
• celiakia,
• cukrzyca (typu 1 i 2),
• otyłość,
• zaburzenia ze spektrum autyzmu,
• choroby psychiczne,
• choroby neurologiczne.

---

generalnie jakość probiotyków zarejestrowanych jako lek/preparat farmaceutyczny jest lepsza niż jakość suplementów diety

https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/postepy/180254,mikrobiota-i-jej-modyfikacje

W 2017 roku opublikowano aktualizację wytycznych World Gastroenterology Organization. U dzieci dwa najlepiej udokumentowane wskazania do stosowania probiotyków obejmują: leczenie ostrej biegunki oraz zapobieganie biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków (Lactobacillus rhamnosus GG [LGG] oraz Saccharomyces boulardii). Można rozważyć zastosowanie LGG w zapobieganiu biegunce szpitalnej. W leczeniu kolki niemowlęcej, zwłaszcza u niemowląt karmionych piersią, skuteczny może być L. reuteri DSM 17 938.

https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/postepy/180254,mikrobiota-i-jej-modyfikacje

---

Katar, gorączka czy ogólne osłabienie to częste dolegliwości, z którymi w okresie jesienno-zimowym walczą organizmy dzieci. We wspieraniu układu odpornościowego dzieci, a zwłaszcza niemowląt, niezwykle istotne jest zadbanie o mikrobiotę jelitową, pełniącą bardzo ważną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu ich układu immunologicznego.

Mikrobiota jelitowa jest wrażliwa na wiele różnych czynników środowiskowych – nie są jej obojętne między innymi zanieczyszczenia powietrza (np. te pochodzące z dymu papierosowego), przyjście dziecka na świat drogą cesarskiego cięcia, pobyt na oddziale intensywnej terapii w szpitalu, a nawet antybiotykoterapia mamy w ciąży lub dziecka we wczesnym etapie życia.

Szacuje się, że ok. 30% kobiet w ciąży przyjmuje antybiotyki, a nawet 40% noworodków jest poddawanych ekspozycji na nie. W sytuacji, kiedy antybiotykoterapia mamy w ciąży lub dziecka jest niezbędna, warto wiedzieć, jak można wspierać prawidłowy profil mikrobioty. Jest to możliwe poprzez:

Karmienie piersią – mleko matki jest najwłaściwszym sposobem żywienia niemowląt. Zawiera ono bakterie z rodzaju Bifidobacterium, które wspierają prawidłową odpowiedź immunologiczną oraz oligosacharydy, odpowiadające za rozwój korzystnych bakterii. Rekomenduje się jak najdłuższe karmienie piersią (wyłączne przez pierwsze 6 miesięcy życia i kontynuowane tak długo, jak chce tego mama oraz dziecko, przy jednoczesnym rozszerzaniu diety). Jeśli mama nie może karmić piersią, warto w porozumieniu z lekarzem rozważyć podawanie mleka modyfikowanego, którego skład będzie jak najbardziej podobny do składu mleka matki, np. poprzez zawartość bakterii z rodzaju Bifidobacterium (jak Bifidobacterium breve) oraz oligosacharydów.

Wsparciem dla mikrobioty są prebiotyki, probiotyki czy synbiotyki. W trakcie antybiotykoterapii u mamy, lekarz może zalecić stosowanie preparatów probiotycznych czy spożycie żywności, która zawiera probiotyki (np. kefir, jogurt, kiszonki).  

Prebiotyki

to substraty selektywnie wykorzystywane przez drobnoustroje gospodarza, które wywierają korzystny efekt zdrowotny

Probiotyki

żywe organizmy, które podawane w odpowiednich ilościach wykazują korzystne działanie zdrowotne

Według WHO zaliczamy do nich: bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzaju Lactobacillus (np. L. acidophilus, L. casei, L. reuteri. L. rhamnosus) i Bifidobacterium (B. animalis, B. breve), a także drożdżaki Saccharomyces boulardii.

Doskonałym źródlem probiotyków są leki probiotyczne oraz mleczne napoje fermentowane: kefir, kwaśne mleko, maślanka, jogurt i mleko acidofilne, a także produkty kiszone – kapusta i ogórki.

Synbiotyki

to kombinacja probiotyków i prebiotyków o potencjalnie synergistycznym działaniu

---

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/postepy/180254,mikrobiota-i-jej-modyfikacje
2. Mirosława Gałęcka,  Anna M. Basińska, Anna Bartnicka, Znaczenie mikrobioty jelitowej  w kształtowaniu zdrowia człowieka  — implikacje w praktyce lekarza  rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59
3. WGO Practice guideline – probiotics and prebiotics. www.worldgastroenterology.org
4. Hojsak I., Szajewska H., Canani R.B. i wsp.; ESPGHAN Working Group for Probiotics/Prebiotics: probiotics for the prevention of nosocomial diarrhea in children. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2018; 66 (1): 3–9
5. Sung V., D’Amico F., Cabana M.D. i wsp.: Lactobacillus reuteri to treat infant colic: A Meta-analysis. Pediatrics, 2017 Dec 26.pii:e20 171 811
6. West CE et al. J Allergy Clin Immunol, 2015; 135: 3-13
7. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/142829,probiotyki-prebiotyki-i-synbiotyki
8. Kaźmierska A.: Probiotyki – recepta na zdrowie? Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2014; T. 63, 3 (304): 455–472
9. Nowak A., Śliżewska K., Libudzisz Z.: Probiotyki – historia i mechanizm działania. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2010 4 (71): 5–19
10. Mojka K.: Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje. Probl. Hig. Epidemiol. 2014; 95 (3): 541–549

artykuł powstał przy współpracy z Fundacja Nutricia