Niedożywienie u pacjentów z chorobą nowotworową

Niedożywienie u pacjentów z chorobą nowotworową stanowi bardzo duży problem, dotyczy w zależności od rodzaju nowotworu od 30 do 85% chorych onkologicznie. 

Wpływ na to ma wiele czynników, m.in.:

• zmiany metaboliczne i stan zapalny wywołany samą chorobą nowotworową,
• skutki uboczne terapii przeciwnowotworowej w postaci wymiotów, nudności, biegunek i bóli brzucha,
• trudności w połykaniu (np. u pacjentów z nowotworami jamy ustnej czy przewodu pokarmowego).

Problem z właściwym odżywieniem prowadzi do:

• spadku masy ciała,
• osłabienia,
• bólu i zaniku mięśni,
• gorszej sprawności psychoruchowej,
• obniżenia odporności,
• złego wchłaniania,
• problemów z trawieniem,
• wydłużenia pobytu w szpitalu,
• wydłużenia rekonwalescencji,
• pogorszenia gojenia się ran.

Właściwy sposób odżywiania  jest zatem kluczowy i  jest integralną częścią terapii przeciwnowotworowej. Każdy pacjent musi mieć szczegółowo ustalony plan odżywiania. Trzeba zadbać, aby chory spożywał odpowiednią ilość składników odżywczych (budulcowych), witamin, mikro- i makroelementów, węglowodanów złożonych. Niekiedy należy rozważyć odpowiednią suplementację.

Zapotrzebowanie na energię i białko u pacjenta z chorobą nowotworową wzrasta. Według rekomendacji ilość spożywanego białka powinna wynosić 1–1,5 g/kg mc/dobę, natomiast u chorych z cechami wyniszczenia 2–3 g/kg mc./dobę, ilość dostarczanej energii nawet do 35–45 kcal/kg mc./dobę.

W zależności od stopnia zaawansowania choroby zaleca się stosowanie wysokobiałkowych preparatów odżywczych ONS (doustne wsparcie żywieniowe).

Żywienie medyczne powinno być zastosowane u każdego pacjenta z chorobą nowotworową i cechami niedożywienia.

Właściwe proporcje spożytego białka powinny wynosić 1 : 1 białka zwierzęcego do roślinnego. Nie zaleca się spożywania białka w wersji pieczonej, preferowane formy to obróbka poprzez gotowanie czy duszenie.

Kilokalorie pochodzące ze spożycia węglowodanów powinny stanowić 55% zapotrzebowania energetycznego. Oczywiście muszą to być wartościowe węglowodany pochodzące z pełnoziarnistego ryżu, pełnoziarnistych makaronów czy ciemnego pieczywa. Należy bezwzględnie ograniczyć spożycie cukrów prostych.

Tłuszcze to podstawa właściwej diety, szczególnie ze względu na możliwość zapewnienia jej prawidłowej kaloryczności. Powinniśmy jednak zadbać o różnorodność i odpowiedni rodzaj  spożywanych tłuszczy. Dla organizmu walczącego z chorobą najważniejsze będą wielonienasycone, długołańcuchowe tłuszcze – EPA i DHA omega-3, długołańcuchowe etery lipidowe – alkiloglicerole i izoprenoid – skwalen, długołąncuchowe tłuszcze jednonienasycone – kwas nerwonowy, Ich wielowymiarowa struktura zapewnia możliwość wbudowania ich przez organizm człowieka, dzięki temu są niezastąpione do uruchomienia złożonych procesów obronnych organizmu (w tym najsilniejszych procesów przeciwzapalnych).

Badania kliniczne pokazały, że włączenie odpowiednich produktów zawierających długołańcuchowe tłuszcze z rodziny omega-3 do diety, poprawia efekty terapii przeciwnowotworowej.
Zdecydowanie najpoważniejsze efekty wykazano przy stosowaniu produktu zawierającego kompozycję oleju z wątroby tasmańskich rekinów głębinowych, oleju z mięśni sardynek, sardeli i makreli oraz oleju z wątroby dorszy. Wieloośrodkowe badania pokazują, że poprzez naturalne uruchomienie genetycznych i fizjologicznych procesów organizmu, pacjenci utrzymywali dobre wyniki morfologii, (co ma znaczenie do dalszej kwalifikacji do chemioterapii), wykazywali poprawę apetytu, obserwowano mniejszą utratę masy ciała czy mniej incydentów depresji, ale również obserwowano zmniejszenie się masy guza, co było uwidocznione w badaniach obrazowych.

Dowody naukowe potwierdzają również niezbędność stosowania alkilogliceroli i skwalenu, które są składnikami tych bardzo złożonych olei, w profilaktyce chorób nowotworowych i podczas terapii przeciwnowotworowej. W organizmie zawierającym właściwe ilości alkilogliceroli znacząco zmniejszają się skutki uboczne radioterapii, następuje redukcja  uszkodzeń popromiennych i wydłużenie okresu przeżycia. W przypadku raka szyjki macicy organizm z ich udziałem uruchamia procesy chroniąc go przed popromienną leukopenią i trombocytopenią oraz o 47% redukuje częstotliwość powstawania przetok. Z udziałem skwalenu organizm uruchamia proces znakowania komórek nowotworowych, dzięki czemu cytostatyk skuteczniej do nich trafia, czyli nie działa „na oślep”, a z drugiej strony organizm podnosi swój próg ochrony, ograniczając toksyczny wpływ leków (cisplatyny) na prawidłowe komórki macierzyste szpiku kostnego.

Niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe EPA + DHA omega-3 dostarczane organizmowi bezpośrednio są wykorzystywane do ograniczenia wzrostu komórek rakowych poprzez zahamowanie ich unaczyniania się (angiogenezy).

Do żywienia medycznego należy zatem włączać tłuszcze w postaci olejów rybich naturalnie wytworzonych, biologicznie czynnych, ponieważ tylko takie posiadają strukturę identyczną z organizmem człowieka. Następnie muszą być przebadane naukowo u pacjentów, wykazując poważne efekty genetyczne i fizjologiczne. Zapotrzebowanie organizmu na te substancje łącznie w postaci 3 rodzajów olejów rybich może osiągnąć nawet 1 gram olei na 1 kg masy ciała.

Należy podkreślić z całą mocą, że efekty jakie wytwarza organizm otrzymujący w/w tłuszcze należą do najpoważniejszych w walce z chorobami o podłożu immunologicznym i przeciwzapalnym. Efektów tych nie można wytworzyć w żaden inny sposób co oznacza, że organizm bez tych tłuszczy nie będzie działał prochorobowo.

Bibliografia:

1. https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/zywienie/show.html?id=158435
2. https://www.mp.pl/pacjent/dieta/niedozywienie/107811,zywienie-w-chorobie-nowotworowej
3. https://pulapkiwaptece.pl/2019/05/06/zywienie-w-chorobie-nowotworowej/
4. https://amazonki-lodz.org/biomarinemedical-podstawa-zywienia-w-leczeniu-chorob-nowotworowych/
5. Francuz T., Francuz-Czajka P., Cisoń-Jurek S., Wojnar J. Rola zapalenia w patogenezie raka jelita grubego. Postepy Hig Med Dosw, 2016, 70, 360-366.
6. Aleszewicz-Baranowska J., Ereciński J. Powikłania kardiotoksyczne leczenia choroby nowotworowej u dzieci. Choroby Serca i Naczyń 2006, 3(3): 156–159.
7. Brohult A., Brohult J., Brohult S., Joelsson I. Effect of Alkoxyglycerols on the Frequency of Injuries Following Radiation Therapy for Carcinoma of the Uterine Cervix. Acta Obstet Gynecol Scand,1977, 56: 441–448.
8. Brohult A., Brohult J., Brohult S., Joelsson I. Effect of Alkoxyglycerols on the Frequency of Fistulas Following Radiation Therapy for Carcinoma of the Uterine Cervix. Acta Obstet Gynecol Scand, 1979, 58: 203–207.
9. Lewkowicz P., Tchórzewski H. Wybrane aspekty działania przeciwnowotworowego 1-O-alkilogliceroli – głównej komponenty oleju z wątroby rekina. Pol Merk Lek, 2012, XXXIII, 198, 353-356.
10. Kelly G.S. Squalene and its potential clinical uses. Altern Med Rev, 1999, 4(1): 29-36.
11. Das B., Yeger H., Baruchel H., Freedman M.H., Koren G., Baruchel S. In vitro cytoprotective activity of squalene on a bone marrow versus neuroblastoma model of cisplatininduced toxicity: implications in cancer chemotherapy. Eur J Cancer, 39(17): 2556-2565.
12. Murphy R.A., Mourtzakis M., Mazurak V.C. n-3 polyunsaturated fatty acids: the potential role for the supplementation in cancer. Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 2012, 15(3): 246-251.
13. Gerber M. Omega-3 fatty acids and cancers: a systematic update review of epidemiological studies. Br J Nutr, 2012, 107(Suppl 2): 228-239.
14. Barbosa V.M., Miles E.A., Calhau C., Lafuente E., Calder P.C. Effects of a fish oil containing lipid emulsion on plasma phospholipid fatty acids, inflammatory markers, and clinical outcomes in septic patients: a randomized, controlled clinical trial. Crit Care, 2010, 14(1): R5.
15. Wigmore S.J., Ross J.A., Falconer J.S., Plester C.E., Tisdale M.J., Carter D.C., Fearon K.C. The effect of polyunsaturated fatty acids on progress of cachexia in patients with pancreatic cancer. Nutrition, 1996, 12: 27-30.
16. Chamras H., Ardashian A., Heber D., Glaspy J.A. Fatty acids modulation of MCF-7 human brest cancer cell proliferation, apoptosis and differentiation. J Nutr Biochem, 2002, 13(12): 711-716
17. Lund E., Bonaa K.H.. Reduced breast cancer mortality among fishermen’s wives in Norway. Cancer Causes Control, 1993, 4(3): 283-287.
18. Patterson R.E., Flatt S.W., Newman V.A., Natarajan L., Rock C.L., Thomson C.A., Caan B.J., Parker B.A., Pierce J.P. Marine fatty acid intake is associated with breast cancer prognosis. J Nutr, 2011, 141(2): 201-206.
19. Fradet V., Cheng I., Casey G., Witte J.S. Dietary omega-3 fatty acids, cyclooxygenase-2 genetic variation, and aggressive prostate cancer risk. Clin Cancer Res, 2009, 15(7): 2559-2566.
20. Bray F., Jemal A., Grey N., Ferlay J., Forman D. Global cancer transitions according to the Human Development Index (2008-2030): a population-based study. Lancet Oncol,2012, 13(8): 790-801. Cancer Atlas, 2006.