Wady wymowy u dzieci

Logopedia to szeroka dziedzina a liczba specjalistów jest duża. Na początek kilka definicji.

LOGOPEDA specjalista zajmujący się likwidacją wszelkich zakłóceń procesu porozumiewania się i umożliwieniem przezwyciężenia problemów osobom mającym trudności z mówieniem, rozumieniem, czytaniem i pisaniem.

NEUROLOGOPEDA specjalista zajmujący się diagnostyką oraz terapią zaburzeń mowy oraz komunikacji pochodzenia neurologicznego.

SUROLOGOPEDA specjalista zajmujący się diagnostyką oraz terapią zaburzeń mowy spowodowanych uszkodzeniem słuchu.

BALBUTOLOGOPEDA specjalista w zakresie interwencji i terapii w przypadku jąkania, giełkotu, niepłynności o podłożu neurogennym, psychogennym i organizcznym.

Logopedia to nauka o rozwijaniu mowy i usuwaniu jej wad.

W rozwoju mowy wyróżniamy kamienie milowe, czyli takie progi omownie przyjęte, mające na celu pomóc nam zorientować się czy nasze dziecko rozwija się prawidłowo.

Kamienie milowe

do 3. miesiąca	wokalizacje, głużenie
3. – 6. miesiąc życia	głuży, grucha, bawi się głosem
6. – 9. miesiąc życia	gaworzenie kanoniczne, wymawia ciągi sylab z intonacją
9. – 12. miesiąc życia	wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmieniem wyrazy danego języka
12. – 15. miesiąc życia	“gwara niemowlęca”
15. – 18. miesiąc życia	około 5 – 50 słów
18. – 24. miesiąc życia	eksplozja rozwoju mowy
24. – 30. miesiąc życia	proste pytania, proste zdania złożone
30. – 36. miesiąc życia	około 1000 słów mowa zrozumiała w 75%
36. – 48. miesiąc życia	złożone zdania mowa w pełni zrozumiała
48. – 60. miesiąc życia	złożone struktury mowy

Na co zwracać uwagę?

Wiek	co powinno być	na co zwrócić uwagę
do 1. mż.	różne rodzaje krzyku, mlaskanie, cmokanie głośny, nagły dźwięk zmienia zachowania niemowlęcia	to nie jedynie zjawiska występujące w tym okresie
2. – 4. mż.	głużenie (gruchanie) reakcja na różne dźwięki, głośny śmiech	nie widać różnicy w głużeniu u dzieci słyszących i niesłyszących
4. – 6. mż.	gaworzenie proste sylaby dziecko “rozmawia” z rodzicami	jeżeli rodzic zwraca uwagę na gaworzenie i naśladuje swoje dziecko, wówczas intensyfikuje gaworzenie i wspiera rozwój mowy
6. – 7. mż.	gaworzenie samonaśladowcze dziecko potwarza sylaby (np. bababa, mamama)	pierwsze wyrazy lub dźwięki podobne do wyrazów dziecko z wadą słuchu nie gaworzy samonaśladowczo
9. – 10. mż.	echolalia – dziecko naśladuje mowę rodziców powtarzające się sylaby dziecko rozumie zbitkę słów, np. “nie ruszaj”	gaworzenie podobne do języka, które dziecko na codzień słyszy
11. – 12. mż.	wypowiedzi przypominają wyrazy	średnio dziecko używa około 6 wyrazów, ale może mówić więcej lub nie mówić nic
12. – 18. mż.	wyraz sylaba zamiast pełnego zdania	pierwszy wyraz, który coś oznacza powinien się pojawić między 8. a 18. miesiącem życia !!!
18. – 23. mż.	dwuwyrazowe sentencje głównie rzeczowniki	około 170 wyrazów
2 lata		przewaga zdań pojedynczych
3 lata	wymowa samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek h, f, w, t, d, p, b
4 lata	wymowa k, g, ś, ź, ć, dź	przed 4 rż. zamienia r na j, l po 4 rż. nie powinien zamieniać k/t oraz g/d może zamieniać sz, ż, cz, dż na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź
5 lat	wymowa sz, ż, cz, dż zamiana r/l	własne wyrazy (np. ukradacz zamiast złodziej) co 3 5-latek wymawia r
6 – 7 lat	wymowa wszystkich głosek	do 10 rż. cechy mowy dojrzałej

Rola neurologopedy

• ocenia poziom dojrzałości funkcji pokarmowych dziecka, co przekłada się na ocenę synchronizacji oddychania i fonacji, a to z kolei jest istotne dla produkcji naturalnych ciągów dźwiękowych,
• ocenia siłę mięśni artykulacyjnych,
• ocenia tor oddechu,
• ocenia poziom wrażliwości twarzy dziecka na dotyk (może on być wygórowany u dzieci z cięcia cesarskiego oraz obniżony u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym),
• ocenia reakcje na bodźce dźwiękowe,
• ocenia anatomię i funkcję aparatu mowy.

Smoczki

Wady wymowy i zgryzu nie zależą od jakości smoczka, ale od nieprawidłowego modelu ssania.

Rodzaj smoczka ma znaczenie:

• zbyt długi: problem z prawidłową wymową k, g, h
• zbyt wąski: problem z karmieniem łyżeczką, piciem z kubka, zamykaniem warg, seplenienie międzyzębowe,
• zbyt miękki: seplenienie międzyzębowe,
• zbyt twardy: brak wpływu na wymowę.

Smoczek powinniśmy odstawić do 18 m.ż.

Krótkie wędzidełko języka (ankyloglossia), czyli wędzidełko, którego budowa ogranicza normalne ruchy języka.

Najlepiej, aby podcięcie wędzidełka wykonane było na oddziale noworodkowym po ocenie doradcy laktacyjnego i neonatologa. Wówczas można zaobserwować nieprawidłowe ssanie piersi.

Opóźniony rozwój mowy (ORM)

Prosty ORM powinien ustąpić po 3. roku życia. ORM stwierdza się u 13-18 % dzieci w wieku 1,5 – 3 lat.

Bibliografia

1. A. Żebryk-Stopa, Wady wymowy u dzieci – rola pediatry i lekarza rodzinnego we wczesnym rozpoznawaniu i leczeniu, wykład podczas Jesieni Pediatrycznej, Medycyna Praktyczna, 2018
2. Rozwojowe kamienie milowe: rozwój poznawczy, Pediatria po Dyplomie Vol. 15 Nr 4, Sierpień 2011