Higiena nosa

Najmłodsze dzieci nie mają jeszcze wypracowanej umiejętności samodzielnego wydmuchiwania nosa (uczą się tego na przestrzeni lat). Nawet katar może być dla nich problemem. Z kolei rodziców zadanie polega na oczyszczaniu tego nosa.

Zatkany nos u dziecka to nie tylko kłopot z oddychaniem, ale również:

• problem z zapachami,
• zmiana barwy głosu.

Musimy pamiętać o tym, że czysty nos zapewnia dziecku zdrowie.

Dlaczego czysty nos jest tak ważny?

Dziecko do pierwszego roku życia oddycha tylko nosem, nie przez usta.

Nos jest początkiem układu oddechowego. Fizjologicznie nos służy dziecko do nawilżania i ogrzewania powietrza, które dociera do płuc. Równie ważną cechą jest oczyszczanie powietrza. Odbywa się to dzięki błonie śluzowej nosa, która wyposażona jest w mechanizm śluzowo-rzęskowy, który oczyszcza powietrze i nawilża je. Dodatkowo wydzielina śluzowa służy jako miejsce zbierania zanieczyszczeń, a ruch rzęsek przesuwa je do góry, aby pozbyć się ich z organizmu. Dodatkowo w błonie śluzowej produkowany jest lizozym, który ma działanie bakteriobójcze na niektóre bakterie.

Zatem do funkcji nosa zaliczamy:

• oddychanie,
• nawilżanie powietrza (w jamie nosowej nawilżane jest od 20 do 40% wdychanego powietrza, a w jamie nosowo-gardłowej powietrze nawilżone jest w 90%),
• oczyszczanie powietrza (błony śluzowe zatrzymują ponad 95% pyłów znajdujących się we wdychanym powietrzu),
• ogrzewanie powietrza (temperatura powietrza może wzrosnąć z -20°C do nawet 31°C),
• węch,
• ochrona przed wirusami i bakteriami.

Wyróżniamy wiele czynników, które pogarszają stan funkcjonowania naszego nosa:

• niewłaściwa temperatura otoczenia (zbyt niska lub zbyt wysoka),
• suchość powietrza,
• zanieczyszczenia powietrza,
• dym tytoniowy,
• alkohol,
• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• alergia,
• stany zapalne,
• zaburzenia hormonalne,
• zaburzenia wodno-elektrolitowe,
• starzenie się,
• urazy nosa,
• nieprawidłowości w budowie anatomicznej i mikrostrukturze rzęsek.

O czym trzeba pamiętać przy czyszczeniu nosa?

Dla bezpieczeństwa dziecka, przed każdą toaletą nosa myjemy swoje ręce, aby niepotrzebnie na infekować dziecka swoimi bakteriami czy wirusami z naszych dłoni.

Jakie preparaty można stosować u niemowląt?

U niemowląt przede wszystkim używamy soli fizjologicznej (0,9% NaCl). Wówczas wkraplamy dziecku do każdego “dziurki” nosa po 1-2 krople, układamy dziecko na boku lub na brzuchu. Musimy pamiętać, że błona śluzowa jest bardzo delikatna i łatwo można ją uszkodzić.

Bardzo dobrym rozwiązaniem jest również stosowanie wody morskiej w spray. Ważne jest, aby prawidłowo podawać dziecku ten preparat, nie podrażnić błony śluzowej nosa, lub jej uszkodzić. Najlepiej, aby końcówka, którą wkładamy do nosa była odpowiednio dopasowana do wieku dziecka.

Czy trzeba czyścić nos codziennie?

Warto to robić regularnie, aby nie indukować u dziecka potencjalnego ryzyka rozwoju choroby. Szczególnie zaczyna to być ważne podczas infekcji. Wówczas nos dziecka jest przytkany co utrudnia mu oddychanie, a przez to prawidłowe funkcjonowanie w ciągu dnia. Dodatkowo zatkany nos to kłopot u noworodków i niemowląt karmionych piersią. Dziecko podczas jedzenia nie dosyć, że ma zatkany nos to jeszcze do tego zajętą buzię. W ten sposób bardzo się męczy, a wielokrotnie odmawia jedzenia. Codzienna toaleta nosa sprawia, że błony śluzowe są nawilżone.

Kiedy używamy aspiratorów / gruszek do czyszczenia nosa?

Tego typu urządzenia, których obecnie na rynku jest całe mnóstwo stosujmy najlepiej w momencie, gdy poprzednie metody (czyli sól fizjologiczna i woda morska) okazują się mało skuteczne, a wydzielina kataralna na tyle zalega w nosie, że trzeba ją ewakuować.

Jak czyścić nos u starszych dzieci?

U dzieci starszych sytuacja jest nieco łatwiejsza. Po pierwsze musimy dziecko nauczyć prawidłowo dmuchać nos. Polega to na mocnym dmuchnięciu nosem przy jednej “dziurce nosa” zatkanej, czyli dziecko de facto musi dmuchnąć nosem w jedną “dziurkę”, następnie to samo robimy z drugą stron nosa. Zwracajmy uwagę, gdy dziecko wykonuje te czynności samodzielnie. Po prostu zawsze musi być jedno skrzydełko nosa naciśnięte palcem.

U dzieci starszych możemy stosować podobnie jak u maluszków: sól fizjologiczną i wodę morską.

Irygacja nosa (płukanie zatok)

Możemy również stosować aparaturę do irygacji zatok. Polega to na wprowadzeniu do nosa pod nieco większym ciśnieniem, np. soli fizjologicznej. Dzięki temu drugą stroną nosa wydostaje się wydzielina zalegająca w nosie i zatokach. Musimy pamiętać, aby nie stosować metod zbyt domowych, nie kombinujmy, używajmy preparatów do tego przeznaczonych. Nie stosujmy strzykawek bez zabezpieczenia czy butelek do tego nie przeznaczonych. Możemy zrobić po prostu dziecku krzywdę (podając pod zbyt dużym ciśnieniem, uszkadzając śluzówkę nosa itd.).

Inhalacje

Bardzo dobrym sposobem bez względu na wiek w kontekście czyszczenia nosa jest zastosowanie inhalacji:

1. sól fizjologiczna (0,9% NaCl)
   • nawilżanie,
   • czyszczenie nosa,
   • oczyszczanie górnych dróg oddechowych,
   • nie wolno przechowywać (należy po otwarciu zużyć).
2. kwas hialuronowy
   • nawilżanie (bardziej niż sól fizjologiczna),
   • w suchym kaszlu, suchym nosie,
   • wspomaga odkrztuszanie, bo wspiera ruch rzęsek,
   • nie wolno mieszać z preparatami/leki do inhalacji, gdyż pogarsza ich wchłanianie,
   • nie może być stosowany we wszystkich inhalatorach!, może uszkadzać nebulizatory siateczkowe,
   • po otwarciu nie można długo przechowywać.
3. sól hipertoniczna (3% NaCl)
   • wspomaga odkrztuszanie,
   • rozrzedza wydzielinę,
   • najpóźniej 3-4 godziny przed snem,
   • może powodować skurcz oskrzeli,
   • może być przyczyną kaszlu, duszności,
   • przesusza śluzówki,
   • nie podawać z innymi preparatami/leki do inhalacji,
   • nie stosujemy w suchym kaszlu,
   • zalecana przy gęstej wydzielinie, zalegającej w drogach oddechowych.
4. ektoina
   • nawilżająco,
   • przeciwalergicznie,
   • przeciwzapalnie,
   • rozrzedza gęstą wydzielinę, wspomagając odkrztuszanie,
   • nie łączymy z innymi preparatami/lekami do inhalacji.

Bibliografia

1. https://www.mp.pl/otolaryngologia/nosizatoki/zabiegi_i_toaleta_nosa/94192,toaleta-nosa-zastosowanie-i-skutecznosc-roznych-roztworow-chlorku-sodu
2. https://www.mp.pl/otolaryngologia/nosizatoki/zabiegi_i_toaleta_nosa/158308,nawracajace-objawy-zapalenia-zatok-przynosowych
3. Gotlib T, Smoliński B, Szczęsnowicz-Dąbrowska P. Fizjologia oddychania przez nos i jej implikacje kliniczne. Alergia. 2002;2(13)
4. Samoliński B, Sybilsk A. Znaczenie stanów zapalnych błony śluzowej nosa w astmie oskrzelowej. Postępy Dermatologii i Alergologii. 2010;3(XXVII):223-229
5. Blarkowska E. Nos – jego budowa, funkcje i choroby. http://www.poradnia.pl/nos-jego-budowa-funkcje-i-choroby.html Data dostępu: 15.03.2017
6. Arcimowicz M. Nos i jego problemy, http://esculap.com/publication/131316/Nos_i_jego_problemy Data dostępu: 15.03.2017